Autor działu: Sebastian Korczyk

Kanion(walk)ing

Pierwsza na świecie strona poświęcona kanionom beskidzkim (i okołobeskidzkim).

Wstęp

Kanion to "głęboko wcięta dolina rzeczna o bardzo stromych zboczach" (G. Niemczynow, J. Burchart, Mały słownik geologiczny).

Kanioning (ang. canyoning) polega na przemieszczaniu się kanionami. Według Jana Kiełkowskiego (Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, Tom I, s. 193) dyscyplina ta "może mieć charakter turystyczny - wędrówka lub spacer", bądź też "sportowy, gdy pokonuje się kaniony niedostępne turystycznie, z licznymi przeszkodami w postaci progów, często z wodospadami." W kanioningu harmonijnie splatają się "elementy wspinaczki, górskich sportów wodnych i alpinizmu jaskiniowego. Najczęściej pokonywanie kanionu odbywa się z góry w dół, ze zjazdami na linach przez progi; odcinki wodne pokonuje się wpław."

Kaniony beskidzkie mają własną specyfikę, w wielu przypadkach nie zostały dobrze poznane, a w znakomitej większości nie posiadają jeszcze udokumentowanych historycznie przejść. Od maja 2012 roku grupa zapaleńców związanych ze [ Speleoklubem Bielsko-Biała ] realizuje pionierski projekt zdobywania karpackich kanionów. Jak stwierdził Jerzy Ganszer: "abstrahując od poprawności nazewnictwa - niewątpliwie są to dzikie miejsca w górach i pokonanie ich przysparza wielu wrażeń."

<iframe src="http://player.vimeo.com/video/46744128?byline=0&amp;portrait=0" width="400" height="300" frameborder="0" webkitAllowFullScreen mozallowfullscreen allowFullScreen></iframe>

Obiekt C.Bs-02.01, dnia 6.5.2012 / Operator wideo: Rafał Konior

Można śmiało powiedzieć, że kanion(walk)ing w Beskidach stanowi nową, unikalną formę działalności górskiej i towarzyskiej, gdzie na równi z umiejętnościami alpinistycznymi liczą się fantazja, zmysł eksploracyjny oraz poczucie humoru.

Ostrzeżenie

Bardziej "spacerowe" odcinki potoków skutecznie usypiają czujność beskidzkich kanioningowców, należy jednak zdecydowanie podkreślić, że opisywana tu aktywność jest niebezpieczna dla zdrowia i życia.
Woda sama w sobie jest żywiołem, który powinien budzić respekt.
Ostre niczym brzytwy, nachylone pod kątem krawędzie fliszu karpackiego mogą ranić do krwi, leniwie snujący się potok niespodziewanie przyspiesza w skalnych ryglach, elastyczne gałęzie wystającej z brzegu roślinności bezlitośnie smagają po twarzach. Wielkim zagrożeniem są gładkie płyty, wilgotne pnie i (nierzadko sprytnie przyczajone!) zielonkawe, oślizgłe otoczaki - wystarczy chwila nieuwagi, by potłuc się boleśnie.
Naturalne i sztuczne progi wymagają umiejętnego użycia sprzętu wspinaczkowego.
W łatwiej dostępnych miejscach, zwłaszcza przy wylotach dolin, trzeba mieć się na baczności przed różnego rodzaju niepożądanymi artefaktami. Niestety, rodzime potoki kryją takie "skarby", jak kawałki szklanych butelek, zardzewiałe puszki czy nawet stare akumulatory samochodowe. Warto zaopatrzyć się w rękawice i plastikowy worek, by przy okazji kanion(walk)ingu pomóc środowisku naturalnemu, zbierając napotkane śmieci.
Pewnym utrudnieniem bywa też onieśmielający wzrok turystów, letników, rodzin wielodzietnych i spacerowiczów, a także (latem) obecność dziewcząt w strojach kąpielowych. Wszystko to grozi fatalną w skutkach dekoncentracją. Ze względów bezpieczeństwa zaleca się też ograniczyć ilość opowiadanych po drodze żartów i anegdot.
Uwaga! Kanion(walk)ing nie jest po prostu kolejnym rodzajem "wypoczynku nad wodą", wymaga skupienia, dlatego nie wolno uprawiać go pod wpływem alkoholu. Zresztą tym lepiej zimne piwo będzie smakowało później, po wyjściu z kanionu (kiedy wspólnie z przyjaciółmi będziemy wspominać nasze przygody).
Po większą porcję fachowych informacji odsyłamy wszystkich zainteresowanych na zaprzyjaźnioną stronę kaniony.pl do działów: [ uwagi praktyczne ] i [ niebezpieczeństwa kanioningu ] .

Potrzebne wyposażenie

Każdy kanion jest inny, lecz w oparciu o dotychczasowe doświadczenia zalecamy następujący BUZP (Beskidzki Uniwersalny Zestaw Podstawowy):
- kask - wspinaczkowy, nie rowerowy; nawet niewinne "ujechanie" w łatwym miejscu może doprowadzić do groźnego urazu głowy;
- odpowiednie obuwie - żadna podeszwa nie zapewni dobrego tarcia na omszałych, mokrych kamieniach, ale choć trochę zmniejszymy ryzyko, jeśli zastosujemy specjalistyczne buty kanioningowe lub inne wytrzymałe, sportowe z miękką podeszwą (dobrze, gdy obuwie chroni kostkę przed uderzeniami w kamienie); należy sprawdzić, czy sznurówki nie rozwiązują się po zanurzeniu w wodzie; gumowce nie są zalecane, gdyż nabierają do wewnątrz wody, która nie wylewa się i stanowi niepotrzebne obciążenie podczas marszu;
- mały wodoodporny zasobnik na rzeczy osobiste (dokumenty itp.) lub (przy większej ilości wyposażenia / dłuższej akcji) wór kanioningowy i hermetyczny bęben (na lustrzankę, mapę, żywność etc.);
- kijki trekkingowe - pomagają utrzymać równowagę, w przypadku mętnej wody służą do sondowania dna i wykrywania ewentualnych przeszkód albo niewidocznych uskoków;
- kombinezon piankowy - nawet letnią porą górska woda bywa lodowata; ogromną korzyścią ze stosowania pianki jest także częściowa ochrona przed zranieniami, otarciami i siniakami; owszem, w piance można się spocić, lecz wówczas wystarczy dla ochłody zanurzyć się w najbliższym baniorze;
- skarpety neoprenowe - dla zmarzluchów;
- poręczna, zabezpieczona przed wodą apteczka - standardowe wyposażenie turysty górskiego;
- w kanionach bardziej "technicznych" - uprząż (kanioningowa lub jaskiniowa), pętle i karabinki, krótka lina oraz przyrząd zjazdowy (najlepiej petzl pirana).

Skala oceny kanionów

Kaniony otrzymują punktację (od 1 do 6) w dwóch kategoriach:
- ocena ogólna - "1" oznacza po prostu "spacer z niewielką ilością atrakcji", natomiast "6" to urozmaicona wycieczka z trudnościami "technicznymi", przypominającymi te znane z klasycznych, sportowych, pozabeskidzkich kanionów;
- malowniczość - subiektywna ocena estetyki kanionu.

Inwentarz kanionów beskidzkich

Dusica

Ocena ogólna: 2
Malowniczość: 5

Nr inw. kanionu: C.Bm-02.01
Lokalizacja: Południowo-wschodnia część Beskidu Małego, grupa Łamanej Skały. Górny odcinek potoku spływającego spod Smrekowicy i stanowiącego lewy dopływ Kocońki (zwanej też Kukówką)

Opis
"Wspaniały wąwóz z licznymi odsłonięciami łupków, piaskowców i zlepieńców, które bystry nurt wymywa w baniorach".
Największą atrakcją jest wodospad Dusiołek: "w pięknej scenerii bukowego lasu woda spada około 3 metry z potężnej obłej płyty [...] w stromym jarze dolinę Dusicy". Daje to efekt "delikatnej wodnej kurtyny".
(R. Truś, Beskid Mały. Przewodnik, ss. 166-167)

Pierwsze udokumentowane przejście
(Dolina jest popularnym celem wycieczek turystycznych.)
Data: 2014.04.06
Skład zespołu: Emilia Kamińska (SM*), Jacek Kamiński, Kamila Konieczek (OT**), Ines Korczyk (FSBB***), Mikołaj Korczyk (SM), Sebastian Korczyk, Dawid Matys (OT), Lidia Matys (SM), Irma Trybura (SM), Tymon Trybura (SM)
Uwagi: Kanion(walk)ing wsteczny (pod prąd strumienia) z obejściem Dusiołka po prawej (orograficznie lewej) stronie, co wpłynęło na obniżenie wyceny technicznej przejścia.
Sprawozdanie: [ link ]

Potok Czarny

Ocena ogólna: 4
Malowniczość: 3

Nr inw. kanionu: C.Bs-02.01
Lokalizacja: Beskid Śląski, Wisła Czarne, lewy dopływ Białej Wisełki

Opis
Sekwencja około sześciu wodospadów, których wysokość sięga 2 m. Kanion robi wrażenie dzikością i niedostępnością.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2012.05.06
Skład zespołu: Michał Ganszer, Jerzy Ganszer, Rafał Konior, Beata Michalska-Kasperkiewicz, Kuba Krajewski, Błażej Nikiel, Filip Nikiel (OT), Jerzy Pukowski, Nikodem Ścieszka (Klub Sportowy AS), Piotr Ścieszka (OT)
Sprawozdanie: [ link ]

Dolina Zimnika

Ocena ogólna: 4
Malowniczość: 4

Nr inw. kanionu: C.Bs-02.02
Lokalizacja: Beskid Śląski, Lipowa-Ostre; potok Zimnik (inaczej: Leśnianka) bierze swój początek pod Kościelcem, gdzie (spływający od południa) potok Leśna łączy się z (mającym swe źródła na północ od Kościelca) Potokiem Malinowskim

Opis
Mimo że w okolicy nie brak turystów, koryto potoku jest bardzo urokliwe. Bogata roślinność i ładne (dobrze widoczne dopiero z wody) odsłonięcia fliszu karpackiego. Potok raz rozlewa się na boki, to znów zwęża między głazami.
Liczne atrakcje, takie jak skoki do wody (zachować ostrożność!), pływanie, namiastka toboganu.
Uwaga! Ślisko, są też pochyłe, ostro zakończone płyty skalne.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2012.07.26
Skład zespołu: Jerzy Ganszer, Rafał Konior, Sebastian Korczyk
Uwagi: Pokonano odcinek wzdłuż ścieżki dydaktycznej, od wysokości wiaty z miejscem na ognisko do wysokości parkingu. Prowadząca wzdłuż potoku ścieżka ułatwiła działanie (wideo-fotograficzno-ratowniczej) Grupie Wsparcia Brzegowego.
Sprawozdanie: [ link ]

Potok Malinów

Ocena ogólna: 2
Malowniczość: 1

Nr inw. kanionu: C.Bs-03.01
Lokalizacja: Beskid Śląski, Szczyrk; wypływa spod Malinowskiej Skały i zasila Żylicę

Opis
Niestety, bez wodospadów. W korycie sporo pni i gałęzi.
Po drodze dwie sztuczne atrakcje: pochyła rura (zanurzenie co najmniej do ramion) oraz betonowa zapora.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2012.06.27
Skład zespołu: Jerzy Ganszer, Michał Ganszer, Rafał Konior, Sebastian Korczyk, Kuba Krajewski, Jerzy Pukowski, Zofia Walczyk (OT)
Sprawozdanie: [ link ]

Spaleniec

Ocena ogólna: 2
Malowniczość: 2

Nr inw. kanionu: C.Bs-03.02
Lokalizacja: Beskid Śląski, Szczyrk; przebieg mniej więcej równoległy do zimowej trasy zjazdowej "Bieńkula"; ciek wodny wypływa spod Małego Skrzycznego, wpada do Głębokiej Czyrnej, potem do Żylicy

Opis
Dziki i dość stromy.
Nadaje się do działalności narciarskiej w zimie.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2013.06.13
Skład zespołu: Jerzy Ganszer, Zofia Gutek, Jan Łaciak
Uwagi: Wcześniej przez kanion przechodził już Jan Łaciak.
Sprawozdanie: [ link ]

Żylica - Szczyrk

Ocena ogólna: 4
Malowniczość: 5

Nr inw. kanionu: C.Bs-03.03
Lokalizacja: Beskid Śląski, Szczyrk; na wysokości zimowej trasy zjazdowej "Bieńkula"

Opis
Początek przy moście "Za Hańderką", gdzie rosną piękne (choć niebezpieczne!) barszcze Sosnowskiego. Pokonujemy kilka nieznacznych progów i zakrętów, następnie mijamy parę kładek i w połowie trasy dochodzimy do stalowego mostu. Po bokach nieprzyjemne płyty. Dalej znajduje się ładny wodospad o wysokości prawie 2 m.
Wreszcie po prawej (orograficznie) stronie napotykamy obiekt jaskiniowy - to Szczelina Rzeczna w Szczyrku K.Bs-03.127, o długości szacowanej na 7 m. Obiekt ten jest dość interesujący ze względu na swoją budowę.
Po dłuższej chwili docieramy do sztucznego wodospadu, z którego należy zjechać na linie.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2013.07.18
Skład zespołu: Jerzy Ganszer, Rafał Konior, Jerzy Pukowski
Uwagi: Czas przejścia - ponad 1 godzina. Przydatny sprzęt - kask, pianka, przyrząd do zjazdu, lina 15 m (za pierwszym razem zjazdu ostatnim wodospadem nie dokonano z uwagi na brak wyposażenia). Odcinki połogie można przebyć brzegiem. Trochę śmieci. Miejscami możliwe skoki do wody, pewne fragmenty da się pokonać płynąc.
Sprawozdanie: [ link ]

Jasionka

Ocena ogólna: 3
Malowniczość: 3

Nr inw. kanionu: C.Bs-04.01
Lokalizacja: Beskid Śląski, Jaworze Nałęże

Opis
Sporo przeszkód, głównie sztucznych ("jazy" etc.).

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2012.07.04
Skład zespołu: Jerzy Ganszer, Michał Ganszer, Zdzisław Grebl (pomysłodawca i Kierownik akcji), Harry (Canis lupus familiaris), Rafał Konior, Paweł Kasperkiewicz, Kuba Krajewski, Beata Michalska-Kasperkiewicz, Wacław Michalski, Jerzy Pukowski, Zofia Walczyk (OT)
Uwagi: Pokonano odcinek ponad kaplicą; odbył się zjazd na jednym z jazów.
Sprawozdanie: [ link ]

Szalinowy Potok

Ocena ogólna: 2
Malowniczość: 3

Nr inw. kanionu: C.Bs-04.02
Lokalizacja: Beskid Śląski, Jaworze Górne; źródłowy odcinek Szerokiego Potoku - początek pod szczytem Przykrej

Opis
Przejście tego cieku niewątpliwie daje satysfakcję - wymaga pokonywania powalonych pni oraz zwałów starych liści. Trzeba też trawersować strome, kruche, grożące osunięciem się ściany.
U góry odcinki techniczne, czyli niemal pionowe fliszowe prożki.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2013.01.05
Skład zespołu: Zdzisław Grebl, Paweł Kasperkiewicz, Beata Michalska-Kasperkiewicz, Sebastian Korczyk
Uwagi: Dokonano kanion(walk)ingu wstecznego, zimowego (przynajmniej nominalnie). Ze względu na brak gumowców i pianek nie była to na całej długości direttissima.
Sprawozdanie: [ link ]

Wodospad w Sopotni Wielkiej

Ocena ogólna: 6
Malowniczość: 2

Nr inw. kanionu: C.Bż-02.01
Lokalizacja: Beskid Żywiecki, wodospad w górnej część wsi Sopotnia Wielka (tuż przy głównej drodze)

Opis
Według niektórych już sama nazwa miejscowości wzięła się od słowa "sopot", które oznaczało wodospad.
Tutejszy wodospad to "kaskada kilku progów, z których największy ma około 10 m wysokości. Strumień wody spływa skalną rynną, po ukośnie ustawionych warstwach piaskowca magurskiego. U stóp wodospadu znajduje się wyżłobiony przez wodę banior głęboki na 5 m."
(S. Figiel, U. Janicka-Krzywda, P. Krzywda, W.W. Wiśniewski, Beskid Żywiecki. Przewodnik, s. 432)
Uwaga! Pokonanie wodospadu wymaga znajomości podstawowych technik kanioningowych.

Pierwsze udokumentowane przejście
(Trudno wskazać - ćwiczenia na wodospadzie prowadzone są przez SBB od kilku lat.)
Sprawozdanie (przykładowe): [ link ]

Wodospad na Mosornym Potoku

Ocena ogólna: 5
Malowniczość: 5

Nr inw. kanionu: C.Bż-05.01
Lokalizacja: Beskid Żywiecki, Pasmo Policy - Zawoja Mosorne (blisko niebieskiego szlaku, z którego jest dogodne dojście); Mosorny Potok spływa do Skawicy

Opis
Efektowne, 8-metrowe spiętrzenie warstw fliszu karpackiego.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2013.07.20
Skład zespołu: Jerzy Ganszer (pokonał wodospad solowo, od dołu) z towarzyszeniem Grupy Wspomagającej, czyli Kazimierza Piekarczyka i Jerzego Pukowskiego
Sprawozdanie: [ link ]

Skawica w Zawoi Dolnej

Ocena ogólna: 5
Malowniczość: 6

Nr inw. kanionu: C.Bż-06.01
Lokalizacja: Beskid Żywiecki - Zawoja Dolna; odcinek Skawicy od mostu z szosą wiodącą na przełęcz Przysłop do mostu obok osiedla Marszałki

Opis
Zachwycająco uformowane koryto potoku. Fragment w wielu miejscach trudny do pokonania brzegiem, za to nadaje się do pływania, a nawet do pokonania kajakiem górskim.

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2013.07.28
Skład zespołu: Michał Ganszer, Jerzy Pukowski
Uwagi: Wskazał Paweł Franczak z Koła Geografów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sprawozdanie: [ link ]



*SM = Sekcja Młodzieżowa przy SBB
**OT = Osoba Towarzysząca (niezrzeszona w SBB ani w innej organizacji).
***FSBB = Fanklub SBB

Opisy oparto m.in. na notatkach Jerzego Ganszera.
Wykorzystane powyżej zdjęcia pochodzą z archiwów następujących osób: Jerzy Ganszer, Paweł Kasperkiewicz, Rafał Konior, Sebastian Korczyk, Jerzy Pukowski.

Uzupełniające dane wprowadzone przez Jerzego Ganszera po 2014.04.19

Wzorowano się na powyższym zestawieniu
 

Potok Suchy /Czantoria/

Zdjęcie J.Krajewski

Zdjęcie J.Ganszer

Ocena ogólna: 3
Malowniczość: 3

Nr inw. kanionu: K.Bs-01.01
Lokalizacja: Beskid Śląski na północy wschód od kolejki na Czantorię

Opis
Zrazu między budynkami dnem doliny, potem w cieku wodnym zauważalne stare progi kamienne, wyżej teren się robi bardzo stromy, po bokach wysokie skarpy. W zimie może byż zagrożenie lawinowe!

Pierwsze udokumentowane przejście
Data: 2014.04.19
Skład zespołu:Jakub Krajewski, Marcin Krajewski - Akademicki Klub Grotołazów Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie, Jerzy Ganszer
Uwagi: Ekipa pokonała 2/3 cieku od dołu. Wskazał - Damian Szołtysik z Rudzkiego Klubu Grotołazów "Nocek"
Sprawozdanie: [ link ]